De hang naar meer strategische autonomie zorgt wereldwijd voor een subsidiewedloop. Dat zorgt voor fragmentatie en een oplopende strijd tussen economische machtsblokken. Hoe moet Vlaanderen in dit spanningsveld balanceren tussen autonomie en openheid? De SERV bracht hierover een advies en achtergrondrapport uit. Voor de SERV is het principe van het gelijke speelveld van de Europese interne markt essentieel. Dat gelijke speelveld bewaken, zowel binnen als buiten de Europese ruimte, vormt dan ook een essentiële opdracht voor alle lidstaten.
Voor de externe markt is het belangrijk dat de EU defensief instrumenten inzet waar nodig op basis van duidelijke criteria en een heldere finaliteit. Deze Europese instrumenten zijn specifiek bedoeld om de strategische belangen van de EU te beschermen of om de gelijke werking van de interne markt te verzekeren. Offensief moet de EU echter ook multilaterale en bilaterale samenwerking, internationale handel blijven promoten en vrijhandelsakkoorden afsluiten. Dat moet dan wel op een sociaal verantwoorde en veilige manier, met aandacht voor ketenzorg en aangepast aan de geopolitieke realiteit. De kunst bestaat erin om een evenwicht te vinden tussen deze offensieve en defensieve dimensie en dus te balanceren tussen internationale handel en nationale veiligheid en tussen samenwerking en zelfgerichtheid. Kortom, open waar het kan, beschermen waar het moet.
Voor de interne markt is het belangrijk dat de EU zich niet laat meeslepen in subsidiewedlopen met derde landen. Denken we maar aan de ongebreidelde staatssubsidies van de Chinese overheid voor een zelfvoorzienende economie en recent de Amerikaanse Inflation Reduction Act. Hierdoor is de vereiding voor de EU groot om de staatssteunregels te versoepelen en te verbreden. De SERV vreest echter dat een escalatie van de subsidierace tot een verbrokkeling van de intern markt zal leiden met desastreuze gevolgen voor de cohesie en het gelijke speelveld binnen de Europese Unie. Grote lidstaten beschikken over omvangrijkere financiële budgetten waarmee ze de kleine lidstaten en regio’s als Vlaanderen de loef kunnen afsteken. De SERV is er voorstander van dat de EU tegengewicht biedt. Dat kan door de economische veerkracht verder te versterken via een ambitieus innovatie- en industriebeleid richting klimaatneutraliteit en digitalisering.