Reshoring of het terughalen van bedrijfsactiviteiten uit het buitenland ligt door de COVID-, Oekraïne- en energiecrisis steeds vaker op het bord van overheden. Zij willen hun burgers bv. (letterlijk) niet in de kou zetten door geopolitieke spanningen elders in de wereld. Reshoring kan voor bepaalde strategische sectoren of producten een mogelijke piste zijn zonder de principes van een open economie overboord te gooien. Hoewel er weinig cijfers bekend zijn over bedrijven die beslissen (een deel van de) toeleveringsketen terug te halen naar Vlaanderen kan de Vlaamse overheid beter klaar staan met een gericht en flankerend beleid zeggen de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties verenigd in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV).
Hans Maertens, voorzitter SERV: “Reshoring is momenteel nog een beperkt fenomeen maar toenemende geopolitieke spanningen kunnen dat in de toekomst veranderen. De beslissing om bepaalde activiteiten terug te halen uit het buitenland is natuurlijk in de eerste plaats een beslissing van de bedrijven zelf. Toch kan ook de Vlaamse overheid hier een rol opnemen vanuit het oogpunt van de strategische autonomie via directe steun of via flankerend beleid. Met een wendbare, ondernemende overheid die innovatie en samenwerking met kenniscentra stimuleert, investeert in (bij)leren en een gunstig vestigingsklimaat voorziet, kan Vlaanderen de concurrentie aangaan met onze omringende landen.”
Blinde vlek voor data over reshoring
Voor Vlaanderen en België, noch internationaal is er een databank of systematische screening voorhanden die reshoring in kaart brengt. Bovendien is internationaal cijfermateriaal verouderd: de meest recente cijfers dateren van 2018. Vaak zijn ze ook toegespitst op slechts enkele landen, sectoren of ondernemingen. In de laatste meting van de European Manufacturing Survey (EMS) rapporteren gemiddeld 4,3% van alle ondernemingen met offshoringactiviteiten ook reshoringprojecten. In 2018 was er sprake van 3 reshoring cases in België waarvan 2 in de maakindustrie.
Omdat reshoring wel (politiek) aan kracht wint, roept de SERV de Vlaamse overheid op om werk te maken van een degelijke reshoring databank op Vlaams of Europees niveau om inzichten en de knowhow hierover aan te scherpen. Zo moet het ook mogelijk worden om de huidige impact van COVID-, Oekraïne- en energiecrisis beter in beeld te brengen.
Strategische autonomie geeft overheden rol in reshoring
Door de gezondheids- en energiecrisis van de voorbije jaren zien Vlaanderen en Europa steeds meer het belang in van strategische autonomie en voorraden, kritieke materialen en grondstoffen. Hoewel reshoring in de eerste plaats een beslissing van bedrijven zelf is en blijft, heeft de overheid een rol te spelen in het kader van strategische autonomie. Onlangs verwees de Nationale Bank van België in een studie over deglobalisering op de toenemende kracht van geopolitieke overwegingen, naast de digitalisering en klimaatagenda.
Dubbele rol van de overheid bij reshoring
De SERV ziet de rol van de overheid via twee wegen: gerichte steun en flankerend beleid. De uitwerking en coördinatie gebeurt best binnen een Europees kader wegens het schaalvoordeel.
- Directe Vlaamse steun: kan op basis van het huidige steuninstrumentarium volgens de SERV alleen onder strikte voorwaarden, binnen de regels van de Europese staatsteun en gericht op strategische toekomstgerichte sectoren.
- Flankerend beleid: deze maatregelen staan garant voor een brede aanpak en moeten Vlaanderen aantrekkelijk maken voor bedrijven om zich er te vestigen en te investeren. Door o.a. een vlotte samenwerking met kenniscentra en speerpuntclusters mogelijk te maken, te investeren in onderwijs en vormingen en klaar te staan als ondernemingsgerichte overheid. Vooral dit flankerend beleid ziet de SERV als een belangrijk instrument bij het ondersteunen van reshoringprojecten.
Of reshoring ook voor veel bijkomende werkgelegenheid zorgt eens de activiteiten teruggebracht zijn, is echter niet vanzelfsprekend. Dat komt omdat reshoring vaak gebeurt voor activiteiten waarmee automatisering of robotisering gemoeid is.
Alternatieven voor reshoring
Reshoring is niet de enige piste de strategische autonomie te verzekeren. De overheid kan ook kiezen om te diversifiëren in de toeleveranciers, strategische voorraden aanleggen, innovatieve materialen stimuleren of hergebruik (circulariteit) bevorderen. Sommige van deze pistes zullen goedkoper zijn of sneller resultaten geven dan reshoring.