Sociale innovatie op organisatieniveau is een nieuw en nog vaag concept. Aan de hand van gevalstudies in ondernemingen in Vlaanderen beschrijven we voorbeelden van wat sociale innovatie in de praktijk kan inhouden.
Met sociale innovatie willen ondernemingen hun resultaten verbeteren én tegelijkertijd de kwaliteit van de arbeid voor de medewerkers verhogen. Men spreekt over sociale innovatie wanneer dat systematisch en duurzaam gebeurt: door wijzigingen in het strategisch beleid van een organisatie of in de manier waarop het werk wordt georganiseerd. Zo kan een andere arbeidsorganisatie zorgen voor meer leermogelijkheden op de werkplek. Hierdoor kan niet alleen de kwaliteit van de arbeid verbeteren, maar het kan ook zorgen voor meer gemotiveerde en productievere medewerkers.
Werkwijze
De kern van het onderzoek is een reeks van gevalstudies, die door een literatuuronderzoek werden voorbereid.
Timing
Het onderzoek is afgerond in september 2011.
Resultaten
Vijftien inspirerende praktijkvoorbeelden
De 15 praktijkvoorbeelden die de Stichting Innovatie & Arbeid verzamelde, maken duidelijk dat ondernemingen dat verschillend invullen. Het gaat bijvoorbeeld om wijzigingen in de arbeidsorganisatie zoals het invoeren van (zelfsturende) teams, maar ook om aandacht voor leermogelijkheden en betrokkenheid van medewerkers, een meer innovatief personeelsbeleid, enzovoort. Bij kleinere ondernemingen is het op papier zetten van de bedrijfsmissie, samen met de medewerkers, vaak een eerste belangrijke stap. Net als meer autonomie en beslissingsrecht delegeren naar de medewerkers.
Betere resultaten en kwaliteit van de arbeid
Hoewel het streven naar zowel betere resultaten als een betere kwaliteit van de arbeid niet altijd expliciet voorop staat in de praktijkvoorbeelden, ervaren zowel HR-managers, zaakvoerders als medewerkers en vakbondsafgevaardigden hoofdzakelijk positieve effecten van de veranderingen voor beide. Men ervaart bijvoorbeeld een betere productiviteit, minder verloop en absenteïsme, een betere klantgerichtheid, een grotere flexibiliteit, maar ook een grotere betrokkenheid van de medewerkers, een ruime competentieontwikkeling, meer autonomie, ...
Betrokkenheid beperkt tot informeren
Sociale innovatie betekent ook dat veranderingen in organisaties tot stand komen in overleg met de betrokkenen. In de praktijk blijft die betrokkenheid meestal beperkt tot informeren. In de meeste praktijkvoorbeelden nemen de werknemersafgevaardigden zelf eerder een afwachtende houding aan. Toch zijn er ook initiatieven om die betrokkenheid te stimuleren, zoals structurele overlegorganen.
Extern netwerk ondersteunt sociale innovatie
In elk van de praktijkvoorbeelden maakt men gebruik van het extern netwerk om initiatieven voor sociale innovatie te steunen. Vooral kleinere ondernemingen hebben bij organisatieveranderingen nood aan externe expertise en druk van buitenaf om de veranderingen ook effectief door te zetten.