Zelfstandige ondernemers die over sterke competenties beschikken, vinden hun job meer motiverend en achten zich vaker in staat dit werk te blijven doen tot aan hun pensioen. Ondanks de beschikbare leermogelijkheden en bijscholingen ervaart een groot deel van de zelfstandigen een tekort aan vaktechnische en managementcompetenties bij het uitoefenen van hun beroep. Dat blijkt uit een analyse van de competentiebehoeften van de Vlaamse zelfstandige ondernemers door de Stichting Innovatie & Arbeid.
Caroline Copers, voorzitter SERV: “Amper een vijfde van de zelfstandige ondernemers ervaart geen enkel competentietekort. Nochtans zijn ondernemers die sterk staan op het vlak van competenties bereid langer te werken, zijn ze meer tevreden over de keuze voor het zelfstandig ondernemerschap, verwachten ze vaker groei van hun economische activiteit en zijn ze meer tevreden met hun inkomen. Het is dan ook belangrijk dat het beleid inzet op een kwalitatieve competentieportfolio voor alle zelfstandige ondernemers.”
Beleidsmaatregelen om competentieportfolio te versterken
De ‘competentieportfolio’ omvat het geheel van vaardigheden en competenties die een zelfstandige ondernemer (nodig) heeft om zijn of haar functie uit te oefenen. Uit het onderzoek van de Stichting blijkt dat er een significant verband bestaat tussen de kwaliteit van de competentieportfolio van een ondernemer en de duurzaamheid van de ondernemingsloopbaan. Met andere woorden: hoe sterker de competenties, hoe langer men zichzelf ziet werken en hoe hoger de economische groei en tevredenheid.
Bijkomend toont de analyse aan dat de kans op een ernstig competentietekort, zowel op technisch als op managementvlak, telkens ongeveer twee keer zo groot is wanneer de zelfstandige ondernemer zich niet ondersteund weet door een sociaal netwerk zoals een vereniging, adviseurs, familieraad, enz.
De overheid kan maatregelen nemen om de competentieportfolio van de zelfstandige ondernemers te versterken. Zo kan zij toetsen of er in de basisopleiding voldoende aandacht gaat naar de technische en managementcompetenties, of het aanbod aan bijscholing en vervolmaking voldoende is uitgebouwd en of het sociaal netwerk van de ondernemer voldoende ruim is.
Helft zelfstandige ondernemers heeft vaktechnische noden
De huidige competentieportfolio van de Vlaamse zelfstandige ondernemer vertoont enkele specifieke kenmerken. Zo voelt bijna de helft van de ondernemers (45,3%) zich in alle omstandigheden voldoende opgeleid voor de vakinhoudelijke of technische aspecten van zijn zelfstandige activiteit. Nog eens een even grote groep (46,8%) ervaart op dit vlak een beperkt tekort. Voor 7,8% van de ondernemers is er een ernstig technisch competentietekort. Jonge starters en zelfstandige ondernemers in de land- en tuinbouwsector hebben verhoudingsgewijs het grootste technisch competentietekort: in deze sector schommelt hun aandeel rond 10%.
Algemeen tekort aan managementcompetenties
Meer nog dan een gebrek aan technische competenties is het tekort aan managementcompetenties een wijd verspreid probleem bij de Vlaamse zelfstandige ondernemer. Minder dan één op de vier ondernemers (22,2%) voelt zich in alle omstandigheden voldoende opgeleid voor het beheer en management van zijn/haar bedrijf. De helft (49,7%) ervaart een beperkt deficit op dit vlak. Voor meer dan een kwart van de ondernemers (28,1%) is er sprake van een ernstig managementcompetentietekort. Dit laat zich vooral voelen bij vrouwelijke zelfstandige ondernemers, de jongste ondernemers, vrije beroepen, bouw en land- en tuinbouw.
Opleidingsniveau en bijscholing in stijgende lijn
Bijna de helft van de zelfstandige ondernemers (45,5%) is laag- of middengeschoold met een opleidingsniveau van maximum secundair onderwijs. Net zoals bij de rest van de beroepsbevolking is het aandeel hooggeschoolden de voorbije jaren toegenomen, zodat vandaag 31,7% een diploma hoger onderwijs lange type en 22,7% een diploma hoger onderwijs korte type heeft.
Het aandeel van de ondernemers die zich het voorbije jaar bijschoolden is toegenomen van 39,5% in 2007 tot 44,9% in 2013. Maar voor meer dan de helft van de ondernemers (55,1%) is het volgen van bijscholing nog steeds niet gebruikelijk. Anderzijds geeft meer dan 95% van de zelfstandige ondernemers aan dat de leermogelijkheden in en op het werk bijzonder groot zijn.