In dit project wordt in gevalstudies nagegaan welke behoeften/noden aan temporele flexibiliteit werknemers concreet hebben. Op welke manier, met welke mechanismen of maatregelen, de werkgever hierop inspeelt en welke bedrijfs- en arbeidsorganisatorische kenmerken aangepast worden om aan deze vragen tegemoet te komen.
De gevalstudies beschrijven voorbeelden van win-winsituaties waarbij werkgevers aan werknemers flexibiliteit kunnen bieden en tezelfdertijd ook voordeel halen voor het bedrijf. De bedrijven nemen initiatieven op vlak van personeelsbeleid, werktijdregelingen, arbeidsduurverkorting en deeltijds werk, vakantieregelingen, afstands- en thuiswerk. De bedrijven winnen vooral gemotiveerde werknemers, maar ook productiviteit kan er wel bij varen.
Wat onderzoeken we?
Het project focust op inspirerende voorbeelden van temporele flexibiliteit met win-winkansen voor werknemers én werkgevers. Er werd nagegaan hoe bedrijven de vragen naar temporele flexibiliteit van hun werknemers concreet oplossen en er zelf bij winnen.
Werkwijze
Het onderzoek is gebaseerd op gevalstudies. De gevalstudies vonden plaats in uiteenlopende sectoren zoals schoonmaak, distributie, detailhandel, communicatie, onderhouds- en comfortproducten, transport en autobouw. Het gaat zowel om kleine als grote bedrijven. De gegevensverzameling gebeurde via interviews met alle betrokkenen: de werkgevers zelf of de personeelsverantwoordelijken, de werknemers en -als die er waren- de werknemersafgevaardigden. De voorbeelden in de acht gevalstudies zijn altijd oplossingen die op bedrijfsniveau uitgewerkt zijn. Ze kunnen andere bedrijven inspireren om vragen naar temporele flexibiliteit om te zetten in win-winsituaties.
Timing
Het onderzoek werd gepubliceerd in 2010.
Resultaten
Werknemers vragen…
Ondanks de slechtere sociaaleconomische toestand blijven heel wat werknemers vragende partij om flexibeler te werken en zo evenwicht te brengen in de werk-privébalans. Vooral vrouwen, maar ook jongeren en ouderen willen aangepaste werktijden om job en gezin, bijberoep, hobby of reizen vlot te combineren.
Werknemers vragen ‘oplossingen’ om meer zelf te beschikken over de tijd onder de vorm van glijdende werkuren, samendrukken van de werktijd, beperkingen van woon-werkverplaatsingen, spreiding van de arbeidsduurverkorting, afspraken over registratie en recuperatie van meerprestaties, enzovoort.
… oplossingen van werkgevers
Werkgevers zoeken ‘oplossingen’ door aanpassingen in de arbeidsorganisatie en het personeelsbeleid. De onderzochte bedrijven rekruteren gericht werknemers met verschillende leeftijden en gezinssituaties en bouwen een polyvalente werknemersgroep uit zodat die gemakkelijk werk van collega’s kunnen overnemen. Soms worden zelfs bv. bewust deeltijdse krachten aangeworven die af en toe extra uren willen presteren om zo werkpieken en onverwachte afwezigheden op te vangen. Voor de werkgever betekent dit proactief competentiebeleid dat het productieproces en dienstverlening beter verzekerd zijn, voor de werknemers meer soepelheid. Ook de technologie schept mogelijkheden voor temporele flexibiliteit.
Soms wordt geïnvesteerd in bijkomende machines die het mogelijk maken te werken op gezinsvriendelijke uren, enzovoort. Ook een vlakke organisatiestructuur waar zowel collega’s als directe leiding meer zicht hebben op de reden van afwezigheid, biedt kansen om op vragen van temporele flexibiliteit in te spelen.
Win-winkansen
De voordelen die werkgevers en werknemers in de acht onderzochte bedrijven zien in temporele flexibilteit zijn divers. De werknemers krijgen meer vrije tijd op momenten die beter aansluiten bij hun privéleven. Werkgevers zien vooral een kans om de motivatie en betrokkenheid van hun werknemers te verhogen. Dat geeft aanleiding tot een betere kwaliteit van producten en diensten. Een ander winpunt is de mogelijkheid om werknemers aan te trekken en te behouden. Opmerkelijke win-winsituaties zijn te vinden in de distributie- en dienstensector, waar werknemers dankzij de toegestane temporele flexibiliteit voltijds in plaats van deeltijds kunnen blijven werken. Deze win-winsituaties zijn niet altijd evident en vragen vooral veel overleg.
De werknemersvertegenwoordigers in de bedrijven in de gevalsstudies willen in de eerste plaats de spreekbuis zijn van de werknemers. Zij gaan op zoek naar klachten en luisteren naar vragen van de werknemers. Bij veranderingen zijn zij de verdedigers van de verworven rechten en bewaken zij de randvoorwaarden van de nieuwe regeling. In verschillende van de bedrijven in de gevalsstudies zijn de werknemersvertegenwoordigers actief bij het uitwerken van regelingen over plus- en minuren, vakantieperiodes enzovoort.
Afspraken op bedrijfsniveau over de werk-privébalans kunnen in een bedrijfs-CAO worden vastgelegd. Bij deze onderhandelingen worden de werknemersvertegenwoordigers ondersteund door de vakbondssecretarissen.
In de bedrijven beschreven in de gevalstudies zijn er verschillende voorbeelden van evaluatiemomenten. Als het gaat om grote projecten worden evaluatiemomenten vastgelegd van bij de start ervan. Het is vooral de bedoeling om de randvoorwaarden eventueel bij te stellen. In verschillende bedrijven is temporele flexibiliteit een vast agendapunt in de functioneringsgesprekken.